Wśród malarzy polskich nie ma chyba powszechniej znanego artysty niż Jan Matejko. Jego obrazy towarzyszą kolejnym pokoleniom Polek i Polaków, przynajmniej od rozpoczęcia przez nich edukacji historycznej, choć wtedy jedynie w postaci reprodukcji. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że twórczość Matejki ukształtowała wyobrażenia o najsłynniejszych wydarzeniach z historii narodu polskiego. „Bitwa pod Grunwaldem”(Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie) tego artysty jest najmocniej wpisanym we
wspólną świadomość polskim obrazem.
Jan Matejko jednak nie tylko opowiadał o polskich, w większości, dziejach, ale czynił
to w sposób, który zdumiewał widzów zarówno w Krakowie czy Warszawie, jak i w
Wiedniu czy Paryżu. „Skarga” i „Rejtan” witane były w stolicy Francji jako znak
odrodzenia wielkiego malarstwa historycznego, które w drugiej połowie XIX w.
przechodziło niewątpliwy kryzys. Ale twórczość Matejki bynajmniej nie była jedynie
odnowieniem dawnych, choćby najświetniejszych formuł, lecz propozycją nowej,
autorskiej koncepcji obrazowana „dziejowego wypadku”, tworzącej opowieść, w
której także i dzisiaj możemy się przeglądać, kiedy pytamy „skąd nasz ród”, dlaczego
trwamy jako wspólnota już ponad tysiąc lat, a także dostrzegając i starając się
zrozumieć zjawiska dla tego trwania niebezpieczne.
Wystawa „Matejko. Malarz i historia” przybliży to fascynujące oblicze sztuki
krakowskiego artysty, prezentując zarówno wspomniane obrazy wielkiego cyklu
historycznego, jak i dziesiątki prac mniejszych formatem, ale doniosłych treścią (w
tym pochodzących ze zbiorów prywatnych oraz zagranicznych), a także szkice i
rekwizyty wykorzystywane w procesie twórczym – w sumie ponad trzysta dzieł
ukazujących bogactwo tych dokonań. Przypomni także o społecznych zasługach
Matejki, gromadząc liczne świadectwa wdzięczności i uznania kierowane na jego
ręce.
